“Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”
Türk siyasi hayatı, 1938 yılı başlarından itibaren hastalığı ağırlaşan Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’ün 10 Kasım 1938 tarihinde hayatını kaybetmesi, onun yerine gelecek kişinin İsmet İnönü olarak belirlenmesinin ardından yeni bir yola girmiştir.
10 Kasım 1938 tarihinde Atatürk’ün ölümü üzerine, Cumhurbaşkanı Vekili Abdulhalik Renda, 11 Kasım 1938 günü yeni Cumhurbaşkanlığı seçimi için milletvekillerini Ankara’ya çağırmıştır. Cumhuriyet Halk Partisi Meclis Grubu, 11 Kasım’da Başbakan Celal Bayar başkanlığında toplanmış ve 323 vekilin oy kullandığı seçimde 322 oy ile yeni Cumhurbaşkanı olarak İsmet İnönü işaret edilmiştir. Bunun ardından meclis toplantısına geçilmiştir. Anayasanın 34. maddesi gereği Cumhurbaşkanı seçimine başlanmış, 387 mevcutlu mecliste oylamaya katılan 348 vekilin oyu ile yeni Cumhurbaşkanı olarak İsmet İnönü seçilmiştir. İnönü, yeni hükûmeti kurma görevini Celal Bayar’a vermiştir. Bayar, hükûmet üyelerini 14 Kasım 1938 tarihinde açıklamıştır.
7 Temmuz 1942 tarihinde Refik Saydam’ın, İstanbul’da bazı incelemelerde bulunduğu bir sırada kalp krizinden vefat etmesi ile Saydam Hükûmeti son bulmuş, 9 Temmuz 1942 tarihinde Saracoğlu hükûmeti kurulmuştur.
7 Haziran 1945’te İzmir milletvekili Celal Bayar, Aydın milletvekili Adnan Menderes, Mersin milletvekili Refik Koraltan ve Kars milletvekili Fuat Köprülü parti tüzüğünde ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması konusunda “Dörtlü Takrir” adı ile anılan önergeyi CHP Meclis Grubu’na sundu. Dörtlü Takrir’e imza atan ve CHP’den ayrılan dört milletvekili 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdu.
DP, 1946 seçimlerinden itibaren sürekli olarak adil seçimlerin yapılması, sandık güvenliğinin sağlanması konusunu her fırsatta dile getirerek kamuoyu oluşturmayı başardı. DP’nin bu yöndeki çalışmaları 16 Şubat 1950’de Seçim Kanunda bazı yeni maddelerin kabul edilmesi ile sonuçlandı. Yeni Seçim Kanununa göre, seçimler liste usulü çoğunluğa dayalı, gizli oy-açık tasnif, tek turlu, yargı denetimine açık şekilde yapılacak, en az beş ilden adayı olan partiler radyodan yararlanabilecekti. Ayrıca yeni kanun uyarınca bir başkan, altı asil ve dört yedek üyeden oluşan Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kurulacaktı.
Mayıs 1958’de yapılması planlanan genel seçimler, Başbakan Menderes’in karşı çıkmasına rağmen 5 Eylül 1957 toplanan DPMG’de öne çekilerek 27 Ekim 1957’de yapılması oybirliği ile kabul edildi. Muhalefetin, iktidarı yıpratıcı-baltalayıcı faaliyetleri seçimlerin erkene alınmasının nedeni olarak gösterildi. Seçim kararının alınmasıyla birlikte muhalefet partileri CHP başta olmak üzere, Hürriyet Partisi (HP), Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) seçimlerde işbirliği konusunu görüşmeye başladı. İktidar partisi DP, muhalefet partilerinin seçimlere birlikte katılma konusundaki ortak girişimini engellemek adına 11 Eylül 1957’de yeni Seçim Kanununu TBMM’den geçirdi.
II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte uluslararası sistemde siyasal, askerî ve ekonomik açıdan değişimler yaşandı. Avrupa, başat güç konumunu yitirdi ve dünya sahnesine savaşın galip iki büyük gücü ortaya çıktı: Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB). Bu iki güç, dünya siyasetine hâkim oldu ve bu dönem “Soğuk Savaş” dönemi olarak adlandırıldı.
Soğuk Savaş döneminde ABD ve SSCB’nin askerî açıdan karşı karşıya geldiği ilk bölge Kore Yarımadası oldu. 17 Temmuz 1945’te Postdam’da başlayan konferansta SSCB, Uzakdoğu’daki savaşlara katılma kararı alınca; Kore Yarımadası 38. paralelin kuzeyi ve güneyi olmak üzere ikiye ayrıldı. Yarımadanın kuzey bölümü SSCB, güney bölümü ise ABD askerleri tarafından teslim alınarak askerî harekât alanı olarak kabul edildi. II. Dünya Savaşı sonrasında Amerika ve SSCB’nin yaptığı ikili görüşmeler, BM’nin çabaları Kuzey ve Güney Kore’nin tek bir yönetimde birleşmesine yeterli olmadı. Mayıs 1948’de Güney Kore Cumhuriyeti, Eylül 1948’de Kuzey Kore Halk Cumhuriyeti kuruldu. SSCB’nin işgalindeki kuzeydeki hükümet sosyalist, ABD’nin işgali altındaki yarımadanın güneyindeki hükümette ise kapitalist yönetim anlayışı hâkim oldu. ABD’yi bölgeden uzaklaştırmak amacı ile SSCB’nin desteğini alan Kuzey Kore askerî birlikleri, 25 Haziran 1950’de Güney Kore’ye saldırdı.
Türkiye, Lozan Antlaşması’nın 20. maddesi uyarınca Britanya Hükümetince Kıbrıs’ın ilhakını tanımıştı. 21. madde ile de burada yaşayan Türklerin hukuki statüsü belirlenmişti. 1950 yılına kadar Kıbrıs’ta yaşayan Türklerin zaman içinde Anadolu’ya göç etmeleri, Rum nüfusun giderek artmasına neden olmuştu. Bu durum karşısında Ada’da yaşayan Rum kökenliler ve Yunanlılar, Ada’nın Yunanistan’a ilhakı düşüncesini (ENOSİS) gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlere başlamışlardı. ENOSİS’i gerçekleştirmek amacıyla 1950’de Yunanistan’da yapılan mitinglerde dünya kamuoyunun dikkati Kıbrıs üzerine çekildi. Buna karşılık İstanbul ve Ankara’da yapılan mitinglerde de “Kıbrıs Türklerindir” sloganlarıyla ateşli konuşmalar yapıldı ve Kıbrıs’ın Türkiye’ye verilmesi fikri savunuldu. CHP iktidarı döneminde Dışişleri Bakanı Necmettin Sadak, Türkiye’nin Kıbrıs sorunu olmadığını belirtmiş ve Yunanistan’ın bütün kışkırtıcı faaliyetlerine karşılık İngiltere’nin Ada’yı terk etmeyeceği düşünülmüştü.
II. Dünya Savaşı sonrası Balkan Yarımadası da SSCB ve ABD yanlısı olmak üzere iki bloğa ayrıldı. Türkiye ve Yunanistan 1952’de NATO’ya üye oldu. ABD’nin çevreleme politikası ile Balkanlarda ve Ortadoğu’da kurulacak ittifaklarla Sovyet yayılmacılığının önlenmesi amaçlandı. Balkan ülkeleri arasında NATO üyesi olmayan Yugoslavya’nın bu dönemde Moskova ile ilişkileri bozuktu. Bu nedenle Yugoslavya güvenlik endişesi içindeydi. Balkan Yarımadasında ABD, Yugoslavya, Türkiye ve Yunanistan’ın Sovyet yayılmacılığı karşısında birlikte hareket etmeleri konusunda temaslarda bulundu.
Türk İnkılabı 