II. Dünya Savaşından sonra 25 Nisan 1945’te San Francisco Konferansı ve 26 Haziran 1945’te de Birleşmiş Milletler (BM) Anayasasının kabul edilmesi Türkiye’yi Batı Bloğuna yaklaştırdı. İç politikada da Batı Bloğuna yönelme, tek parti yönetiminin hâkim olduğu Türkiye’de, demokrasinin gereği olarak siyasi ve iktisadi alanın yeniden şekillendirilmesi gereğini gündeme getirdi. Bu bağlamda çok partili yaşama geçme sinyalleri Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün beyanatlarında da yer aldı. 24 Temmuz 1945’de Millî Kalkınma Partisi kuruldu, fakat güçlü bir muhalefet partisi olmaktan uzaktı. Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) içinde belirginleşen muhalefet, kendini 1945 yılı bütçe görüşmeleri ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanun tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’deki tartışmalarında gösterdi. 14 Mayıs 1945’te TBMM’de çiftçiye toprak dağıtılması ve çiftçi ocaklarının kurulmasıyla ilgili hazırlanan Çiftçiyi Topraklandırma Kanun tasarısı görüşmelerinde başta Adnan Menderes olmak üzere muhalefet belirginleşmeye başladı. Şükrü Saraçoğlu’nun Başbakanlığı döneminde, 1945 bütçesi görüşmeleri esnasında Adnan Menderes kürsüye gelerek kanun tasarısı hakkında aleyhte görüşlerini açıkladı. 29 Mayıs 1945’te yapılan bütçe oylamasında Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fuat Köprülü ve Emin Sazak hem red oyu hem de hükümete güvensizlik oyu vererek muhalif kimliklerini ortaya koydular. 7 Haziran 1945’te İzmir milletvekili Celal Bayar, Aydın milletvekili Adnan Menderes, Mersin milletvekili Refik Koraltan ve Kars milletvekili Fuat Köprülü parti tüzüğünde ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması konusunda “Dörtlü Takrir” adı ile anılan önergeyi CHP Meclis Grubu’na sundu. Bu önerge ile mevcut kanunlardaki ve parti tüzüğündeki anti-demokratik maddelerin çıkarılması, TBMM’nin gerçek anlamda hükümeti denetlemesi ve tek dereceli seçim sistemi ile seçimlerin serbestçe yapılması istendi. CHP Meclis Grubunda Takrir reddedildi. 21 Eylül 1945’te CHP Divanı, Menderes ve Köprülü’nün parti ile ilgilerinin kesilmesine oybirliği ile karar verdi. Menderes ve Köprülü’nün partiden ihracı karşısında Bayar, 26 Eylül 1945’de milletvekilliğinden istifa etti. 27 Kasım 1945 tarihinde Koraltan da, arkadaşları hakkında alınan kararın tüzüğe aykırı olduğunu belirttiği için partiden ihraç edildi. Bu gelişmeler karşısında Bayar, 3 Aralık 1945’de CHP’den de istifa ederek son noktayı koydu. Sonuç olarak, Dörtlü Takrir’e imza atan ve CHP’den ayrılan dört milletvekili 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdu.
Türk İnkılabı 
Yorum bırakın